ตามความเชื่อในสมัยก่อนว่าอะตอมเป็นหน่วยที่เล็กที่สุดของสสารหรือธาตุ แต่ต่อมาได้มีการค้นพบว่าอะตอมยังมีองค์ประกอบภายในที่สามารถแยกออกมาได้อีก อะตอมจัดเป็นองค์ประกอบขั้นพื้นฐานของธาตุและสะสาร ธาตุแต่ละชนิดสามารถประกอบด้วยอะตอมมากกว่าหนึ่งตัวได้ เรามาทำความรู้จักกับอะตอมกันว่าจริงๆ แล้วประกอบไปด้วยอะไรบ้างที่จะทำให้เข้าใจในความเป็นอะตอมมากขึ้น
อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมประกอบด้วยอนุมูลภาคขนาดเล็ก 3 ชนิดด้วยกัน คือ โปรตอน ( Proton)ที่มีมวลประมาณ 1.6726×10−27 kg นิวตรอน ( Neotron )ที่มีมวลประมาณ 1.6929×10−27 kg และ อิเล็กตรอน ( Electron)ที่มีมวลประมาณ 9.11×10−31 kg โดยที่โปรตอนและนิวตรอนจะรวมกันอยู่บริเวณกึ่งกลางของอะตอมเป็นนิวเคลียส เรียกว่า นิวคลีออน และจะมีอิเล็กตรอนเคลื่อนที่อยู่โดยรอบโปรตอนและนิวตรอน โดยอนุภาคเหล่านี้จะยึดกันด้วยแรงแม่เหล็กไฟฟ้าและแรงนิวเคลียร์ สำหรับอะตอมที่เป็นอิสระหรืออะตอมจะมีประจุไฟฟ้าเป็นกลางแล้ว จำนวนโปรตอนที่มีค่าประจุไฟฟ้าเป็นบวกจะต้องมีจำนวนเท่ากับจำนวนเท่ากับอิเล็กตรอนที่มีค่าประจุไฟฟ้าเป็นลบ แต่ถ้าอะตอมมีจำนวนโปรตอนมากว่าจำนวนอิเล็กตรอนอะตอมแล้ว อะตอมจะคุณสมบัติทางไฟฟ้าเป็นบวก ในทางกลับกันถ้าจำนวนโปรตอนในอะตอมมีจำนวนน้อยกว่าจำนวนอิเล็กตรอนแล้ว อะตอมจะมีคุณสมบัติทางไฟฟ้าเป็นลบ ส่วนนิวตรอนนั้นมีคุณสมบัติทางไฟฟ้าเป็นกลาง ดังนั้นจำนวนของนิวตรอนจึงไม่ส่งผลทางไฟฟ้าให้แก่อะตอม
นอกจากนั้นจำนวนโปรตอนและนิวตรอนของอะตอม ยังสามารถเป็นตัวระบุชนิดของธาตุได้อีกด้วย (อะตอมอิสระ) เนื่องจากโปรตอนและนิวตรอนมีน้ำหนักสูงมากเมื่อเทียบกับน้ำหนักของอิเล็กตรอน ดังนั้นน้ำหนักของโปรตอนและนิวตรอนจึงเป็นบ่งบอกน้ำหนักของอะตอม หมายถึง มวลอะตอมมีค่าเท่ากับจำนวนโปรตอนรวมกับจำนวนนิวตรอนนั่นเอง แต่เราไม่นำมวลของอิเล็กตรอนมาคิดด้วยเพราะมวลของอิเล็กตรอนนั้นมีค่ะน้อยมากเมื่อเทียบกับโปรตอนและนิวตรอน และเลขของอะตอมก็คือจำนวนของโปรตอนในอะตอมนั่นเอง ดังนั้นถ้าเราทราบหรือรู้ถึงเลขอะตอมและมวลของอะตอม เราก็สามารถที่จะระบุถึงชนิดของอะตอมนั้นได้ เช่น มีธาตุตัวหนึ่งมีค่าเลขอะตอมมีค่าเท่ากับ 12 และมีมวลอะตอมเท่ากับ 24 แสดงว่าธาตุตัวนี้มีจำนวนโปรตอนเท่ากับเลขอะตอม นั่นคือ 12 และมีจำนวนโปรตอนรวมกับจำนวนนิวตรอนเท่ากับ 24 แสดงว่ามีจำนวนนิวตรอนเท่ากับ 24-12 คือ 11 จากข้อมูล ที่ได้คือ มีจำนวนโปรตอนเท่ากับ 12 และจำนวนนิวตรอนเท่ากับ 11 แสดงว่านี่เป็นอะตอมของธาตุ Mg ( แมกนีเซียม) นั่นเอง
นี่คือองค์ประกอบของอะตอมทั้งหมด ลักษณะของอะตอมทางกายภาพจะมีนิวเคลียสอยู่ตรงกลางและหมอกปกคลุมโดยรอบ หมอกนี้เกิดจากการที่อิเล็กตรอนวิ่งอยู่รอบๆนิวเคลียสด้วยความเร็วและแรงดึงดูดที่มีความแรงที่แตกต่างกันออกไป อะตอมรวมตัวกันเป็นโมเลกุล โมเลกุลรวมตัวกันเป็นสารต่อไป